Universiteitsarchief KULeuven
Alfred Nerincx
42 jaar
Dienstdoend burgemeester van Leuven
Vervanger van burgemeester Colins
Tijdens de examenperiode van juli 1914 had hoogleraar rechten aan de KULeuven, Alfred Nerincx (1872 – 1943) niet het minste vermoeden van wat hem de volgende weken boven het hoofd hing. Nog minder kon hij weten dat hij een maand later volslagen onverwacht, tegen wil en dank, het tot burgemeester van Leuven zou schoppen. Hoe was het zover kunnen komen?
Toen in juli 1914 in de universiteitsgebouwen van het Hoger Instituut voor de Wijsbegeerte een noodhospitaal werd ingericht, groeide weldra deze plek uit tot een centrum voor de medische opvang van oorlogsslachtoffers. Niet alleen artsen, maar ook studenten, religieuzen en personeel van de universiteit engageerden zich in dit Sint-Thomashospitaal. Onder hen de hoogleraar rechten, Nerincx, die als beheerder het hospitaal in goede banen leidde. Sint-Thomas werd na de machtsovername door de Duitsers een trekpleister voor vele Leuvenaars, nog meer sinds het begin van de terreur op de bevolking. Patiënten stroomden toe, hele families zochten er een veilig onderkomen, mensen die elkaar voorheen nauwelijks kenden, werkten nu nauw samen. Het vergde heel wat organisatietalent om de boel draaiende te houden.
Dat was de stadssecretaris van Leuven, Eugène Marguéry, niet ontgaan. Tijdens zijn opname in Sint-Thomas zag hij o.a. Nerincx aan het werk. Nadat burgemeester Colins Leuven was ontvlucht en er een machtsvacuüm was ontstaan, was het voor Marguéry snel duidelijk dat de nieuwe stadsbestuurders in de kringen van het Sint-Thomashospitaal moesten worden gevonden. En zo gebeurde het dat voor de vervanging van de burgemeester het oog op Nerincx viel, die ook nog eens vloeiend Duits sprak, een voorwaarde om op voet van gelijkheid met de Duitse militaire overheid te kunnen onderhandelen. Op 30 augustus 1914 trok de laatst overgebleven schepene naar het Sint-Thomashospitaal om er de burgerlijke macht in handen van een comité van notabelen, onder leiding van Nerincx, over te dragen. Nerincx werd aangewezen als dienstdoend burgemeester.
De daaropvolgende weken en maanden ontpopte Nerincx zich tot een volwaardige burgemeester voor de stad. De bestuurswissel werd al op 1 september na overleg met de Kommandantur via affiches aan de bevolking bekend gemaakt. Nerincx slaagde erin om het stadsleven te normaliseren en opnieuw vertrouwen bij de gevluchte bevolking te wekken voor hun terugkeer naar Leuven. Er was werk aan de winkel! Een deel van de stad lag in puin, er werd geplunderd, vele mensen waren dakloos. Aan alles was gebrek: veilig drinkwater want de waterleidingen waren door de brand gesprongen, brood want vele bakkers waren nog niet teruggekeerd, de voedselbevoorrading moest opnieuw op dreef komen. En terwijl de stadskas leeggeroofd was, moesten de stadsdiensten opnieuw aan het werk worden gezet.
Echt veilig was het begin september nog niet. Veel was er niet nodig om de getraumatiseerde bevolking de stuipen op het lijf te jagen. Maar Nerincx’ assertieve en tegelijk diplomatische houding tegenover de bezetter wierp vruchten af. Hij overtuigde de Kommandantur van de noodzaak om baldadigheden van militairen ten aanzien van de bevolking te stoppen. De relaties met de bezetter leken te verbeteren, wellicht ook onder internationale druk die verontwaardigd reageerde op het lot van Leuven. In november 1914 viel Nerincx de twijfelachtige eer te beurt voor de ontvangst van de Duitse kanselier Bethmann-Hollweg, die samen met de zoon van de Duitse keizer, prins August -Wilhelm naar Leuven was afgereisd voor een incognito bezoek aan de stad.
Maandenlang bleef Nerincx dienstdoend burgemeester van Leuven, tot Colins eind januari 1915 waarschijnlijk met de hulp van Duitse Kommandant in Leuven naar de stad terugkeerde. Eerder waren al verschillende gemeenteraadsleden en schepenen terug op post verschenen. De komst van burgemeester Colins bevestigde de ‘normalisatie’ van de toestand, hoewel nog altijd onder een bezettingsmacht. Nerincx bleef voor de duur van de oorlog de burgemeester bijstaan als tussenpersoon in de gesprekken met de militaire bezetter. Het vertrouwen dat de man genoot bij bestuur, bevolking en bezetter bleef van onschatbare waarde.
Biblio: Vandeweyer L. De stad moet verder leven, in Ceunen M. & Veldeman P. (red.) Aan onze helden en martelaren… Beelden van de brand van Leuven. Leuven 2004, p. 61-81; Vynck S. Alfred Nerincx (1872-1943), in ODIS – Database Intermediary Structures Flanders [online]. 19 augustus 2011. Record Last Modified Date : 19 augustus 2011. Record no. 7775 (http://www.odis.be/pls/odis/opacuvw.toon_uvw_2?CHK=PS_7775; Lipkes J. Rehearsals. The German Army in Belgium, August 1914, Leuven, 2007; Stadsarchief Leuven, Persoonlijk archief van Alfred Nerincx.
