In het spoor van Lambertus Mokveld
24 jaar
Oorlogscorrespondent Nederland
Nog jong en onervaren was deze 24-jarige reporter die door zijn krant De Tijd –voluit het “godsdienstig-staatkundig dagblad”- in augustus 1914 naar oorlogsgebied in België werd gestuurd. Mokveld (1890-1968) maakte er een vier maanden durende tocht van. Vanuit Maastricht stak hij de grens over richting Luik. Zonder al te veel problemen stak hij het front over, dat toen in de eerste oorlogsmaanden van oost naar west te midden door België liep. Zijn eerste scope noteerde hij op 9 augustus in Luik, waar Mokveld vaststelde, dat Luik al was ingenomen maar de forten rondom de stad nog altijd door het Belgische leger werden verdedigd. In Nederland ging iedereen ervan uit dat de hele fortengordel al opgegeven was. Geregeld keerde Mokveld naar Nederland terug, om er zijn verslagen naar de krantenredactie door te sturen of om telkens weer op krachten te komen. Want in het door oorlog geteisterde gebied was het gewone leven helemaal ontwricht.
Terwijl de Amerikaanse oorlogscorrespondenten vanuit het toen nog onbezette Brussel naar het front in het oosten trokken, maakte Mokveld de omgekeerde beweging. Als enige correspondent slaagde hij erin tot bezet gebied door te dringen en toch zijn onafhankelijkheid te behouden. Hij opereerde los van het Duitse leger en daardoor kreeg hij als eerste dingen te zien die nog geen enkele andere journalist onder ogen had gekregen. Hij drong tot rampgebieden als Visé, Leuven en Dinant door, kort nadat de Duitse troepen de bevolking er hadden geterroriseerd. Blijkbaar had hij er een neus voor waar nieuws te rapen viel.
Opvallend was dat Mokveld relatief veel bewegingsvrijheid kreeg. Als onderdaan van een neutraal land genoot hij van een bijzondere status, maar telkens loerde het gevaar om de hoek. Altijd op haar hoede voor spionage stond het Duitse leger uiterst wantrouwig tegenover iedereen die zich met de troepen in westelijke richting mee bewoog. En dat bracht risico’s met zich mee. Meermaals is Mokveld opgepakt of hard aangepakt. In Leuven liet hij zijn papieren bij de Kommandantur registreren, maar dat belette niet dat hij de nacht van zijn aankomst onverwacht van zijn bed werd gelicht en de volgende uren in gevangenschap moest doorbrengen. Meer dan eens werd hij op beschuldiging van spionage vast gezet, maar telkens ontsnapte hij aan erger.
Mokveld bij de uitgebrande bib in de Naamsestraat, Leuven (Mokveld, De overweldiging, 1916)
Mokveld bezocht Leuven twee keer. Eén keer voor een tweetal dagen vermoedelijk rond 27 of 28 augustus-de precieze chronologie is niet altijd duidelijk- en een tweede van 8 tot 16 september 1914. Juist in deze periode deed het Belgische leger opnieuw een uitval vanuit de vesting Antwerpen tot in de omgeving van Rotselaar en Leuven. En bovendien had Mokveld met de data op zijn paspoort geknoeid, wat hem bij een controlepost in de buurt van Tienen veel kopzorgen bezorgde. In september bezocht hij o.a. het Sint-Thomashospitaal waar hij de Nederlandse arts dr. Adriaan Noyons opzocht, hoorde van het werk van pater Claes en mogelijk ook Hervé de Gruben in het noodhospitaal ontmoette.
Zijn manier van reizen was onconventioneel, te voet, soms gemotoriseerd, vaak met de fiets die hij onderweg kocht of verkocht, maar altijd flexibel. Ook dat maakte de tocht door oorlogsgebied bijzonder. Mokveld legde zelf zijn contacten, sliep bij de lokale bevolking of bij kennissen en trok altijd zijn plan, in zijn eentje. Maar zijn reputatie snelde hem voorbij. Hij ontpopte zich tot een notoire tegenstander van de francs-tireursgedachte. Het officiële Duitse alibi voor de wandaden tegen de bevolking, met name dat burgers een volksopstand tegen militairen beraamden en strafacties dus gelegitimeerd waren, doorprikte hij vanuit zijn eigen ervaringen. Door zijn uiterst kritische houding tegenover de Duitse bezetter, kwam hij op een zwarte lijst te staan.
Zijn nieuwsgaring kon tijdens de oorlog op veel belangstelling rekenen. Na de oorlog werd Mokveld België correspondent in Brussel voor De Tijd, maar verkoos al na enkele maanden het hoofdredacteurschap van een andere Nederlandse krant. Zijn kwaliteiten als oorlogscorrespondent ontwikkelde hij niet verder. Zijn leven lang bleef hij schrijven, vooral voor de lokale pers.
Biblio:
MOKVELD L. De overweldiging van België : ervaringen, als Nederlandsch journalist opgedaan, tijdens een viermaandelijksch verblijf bij de Duitsche troepen in België. Rotterdam 1916; herdenkingsbericht naar aanleiding van Mokvelds dood, in herinnering gebracht door één van zijn verwanten http://www.nicomokveld.nl/webwijzer/docs/lmokveld/1968.html en http://wereldoorlog1418.nl/ooggetuigen-eerste-wereldoorlog/.
